Τα γραμματόσημα, εκτός της χρησιμότητά τους στη διεξαγωγή της ταχυδρομικής αλληλογραφίας, σύντομα αποτέλεσαν μετά την εμφάνισή τους, αντικείμενα συλλογών. Η προσπάθεια αυτή, το χόμπυ και η ενασχόληση να συλλέγει κάποιος γραμματόσημα συνθέτουν το φιλοτελισμό. Ενώ Φιλοτελιστής ονομάζεται αυτός που ενασχολείται με την συλλογή των γραμματοσήμων.

Ο όρος Φιλοτελισμός δημιουργήθηκε από τις λέξεις φίλος και ατέλεια, αφού με την επικόλληση του γραμματόσημου από τον αποστολέα πάνω στο φάκελο μιας επιστολής το γράμμα είναι πλέον ελεύθερο τέλους, δηλ. χωρίς δαπάνη για τον παραλήπτη του.

Πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο φιλατέλεια (philatelie) ήταν ο Γάλλος συλλέκτης γραμματοσήμων Ζώρζ Χέρπεν.Κατά μια άλλη άποψη ο όρος Φιλοτελισμός δημιουργήθηκε από τις λέξεις φίλος και τέλος, δηλ. την πληρωμή ταχυδρομικού τέλους, ενός ορισμένου ποσού προς την ταχυδρομική υπηρεσία.

Βασιλείς και εξέχουσες προσωπικότητες της πολιτικής ζωής και των γραμμάτων υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές του φιλοτελισμού και οι ίδιοι μανιώδεις συλλέκτες. Μεταξύ αυτών ο Βασιλεύς Γεώργιος Ε΄ και η σημερινή Βασίλισσα Βικτωρία της Αγγλίας, ο Φαρούκ στην Αίγυπτο, ο Πρόεδρος Ρούζβελτ κ.ά.

Η επίδραση που έχει ο φιλοτελισμός στον συλλέκτη γραμματοσήμων είναι μεγάλη και σπουδαία. ο άνθρωπος που ενασχολείται με το φιλοτελισμό και ιδιαίτερα από τα παιδικά του χρόνια, αποκτά, αναπτύσσει και διαμορφώνει ικανότητες που τον βοηθούν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του.

Τα γραμματόσημα με τις παραστάσεις τους συντελούν στην απόκτηση γνώσεων σε σχέση με το θέμα τους, εμπλουτίζουν τον συλλέκτη με ιστορικές, λαογραφικές, θρησκευτικές, καλλιτεχνικές και άλλες γνώσεις. Γι΄αυτό σε πολλά κράτη ο φιλοτελισμός έχει καθιερωθεί στα σχολεία ως επιμορφωτική απασχόληση, αφού με την πολύτιμη ψυχαγωγική του επίδραση απομακρύνει τους νέους από άλλες επιβλαβείς συνήθειες και ροπές

Ακόμη με την μορφωτική δημιουργική ενασχόληση του φιλοτελισμού ο συλλέκτης αναπτύσσει την καλαισθησία του, αναπτύσσει την κρίση του, την παρατηρητικότητα και τη φαντασία, συνηθίζει στην οργάνωση, την τάξη και επιμέλεια. Συγχρόνως όμως και στην αποταμίευση, αφού τα γραμματόσημα εκτός από την ευχαρίστηση που μας προσφέρουν συλλέγοντάς τα, δεν παύουν να είναι και μια καθαρή αποταμίευση, γιατί τα γραμματόσημα έχουν αξία, οικονομική αξία, που με την πάροδο του χρόνου και ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτησή τους όλο και αυξάνει. Μια σειρά γραμματοσήμων μικρής ονομαστικής αξίας είναι δυνατόν να φθάσει σε υψηλή τιμή με την πάροδο του χρόνου ανάλογα με την προσφορά και ζήτηση της σειράς αυτής από τους φιλοτελιστές